چگونه با کودک بدرفتار برخورد کنیم؟
کودکان از رفتارهای بد خود، همیشه هدفی دارند. بسیاری از والدین از این اهداف بی‌اطلاع هستند و به‌محض مشاهده یک رفتار بد از کودک، به‌جای شناسایی علت رفتار، به نشانه واکنش می‌دهند و شرایط را نامنظم‌تر می‌کنند.
کودک بدرفتار
کودکان از رفتارهای بد خود، همیشه هدفی دارند. بسیاری از والدین از این اهداف بی‌اطلاع هستند و به‌محض مشاهده یک رفتار بد از کودک، به‌جای شناسایی علت رفتار، به نشانه واکنش می‌دهند و شرایط را نامنظم‌تر می‌کنند. برای پاسخ مؤثر به بدرفتاری فرزندان لازم است اهداف کودکان از بدرفتارهایشان را بشناسید. با شناخت علت و هدف فرزندان از بدرفتاری می‌توانید، راهکار مناسب را اتخاذ کرده و متناسب با آن‌ها برخورد کنید تا از شدت یافتن مشکل رفتاری ممانعت نمایند و یا آن‌که جلوی آن رفتار خاص را بگیرید.
اهداف کودکان از بدرفتاری‌هایشان عبارت است از: جلب‌توجه کردن، اعمال قدرت، انتقام جوی و عاجز جلوه دادن.
سبک‌های فرزند پروری، حرف‌ها و اعمال والدین، موقعیت فرزند در خانواده، تقلید و… باعث می‌شود کودکان این رفتارها را یاد بگیرند. به بیانی دقیق‌تر آن‌که، کودکانی که احساس تعلق ندارند، احساس ناامنی و انزوای افراطی می‌کنند، لذا ممکن است با جلب‌توجه منفی، بخواهند تعلق خود را به‌جایی و یا کسی ثابت کنند. کودکانی که خود را توانا نمی‌بینند و شایسته هیچ حقوقی نمی‌دانند، احتمالاً با کنترل دیگران و یا نشان دادن این‌که هیچ‌کس نمی‌تواند آن‌ها را کنترل کند، به دنبال اعمال قدرت هستند.
همچنین کودکانی که گمان می‌کنند به‌حساب نمی‌آیند و بی‌اهمیت هستند، ممکن است دیگران را به خاطر احساس بی‌ارزش بودن خود تنبیه و مجازات کنند و سعی بر انتقام داشته باشند و درنهایت، کودکانی که اغلب احساس عجز و ناتوانی می‌کنند و بدون احساس دلگرمی هستند، ممکن است با پذیرش ناتوانی، خود را در نزد دیگران عاجز جلوه دهند.
برای روشن شدن مسئله مثالی می‌زنیم : کودکی سروقت آمدن را فراموش می‌کند، چون می‌خواهد به او یادآوری شود، چراکه خواهان جلب‌توجه است. کودکی دیگر بدان جهت فراموش می‌کند که می‌خواهد به شما نشان دهد که نمی‌توانید او را به آنچه متمایل به انجامش نیست، مجبورش کنید. کودکی دیگر برای نگران کردن شما، ممکن است فراموش کند. این کودک احساس آسیب و لطمه می‌کند و قصد دارد با انتقام گرفتن از شما، مقابله‌به‌مثل کند؛ و سرانجام کودکی ممکن است فراموش کند، چون از پذیرش هر مسئولیتی ترس دارد و احساس ناتوانی می‌کند و با فراموش‌کاری می‌خواهد راحتش بگذارید و انتظاری از او نداشته باشید. این کودک، با رفتار اجتنابی و نشان دادن بی‌کفایتی می‌خواهد از اعتمادبه‌نفسش حفاظت کند.
والدین هوشیار و آگاه باید بدانند که بدرفتاری از منظر کودک، راه‌حلی است برای برطرف کردن مشکل، بنابراین بر والدین واجب است که به کودک خود کمک کنند تا راه‌حلی دیگر برای رفع مشکل خود بیابند.
چگونه هدف کودک از بدرفتاری را تشخیص دهیم؟
در نگاه اول برای بسیاری از والدین سخت است که بتوانند این علل چهارگانه بدرفتاری کودک را شناسایی و تفکیک نمایند. اما باید گفت شما می‌توانید با فراگیری دو روش ساده، هدف کودک از بدرفتاری‌هایش را به یکی از این علت‌های چهارگانه نسبت دهید و متعاقب آن درصدد رفع برآیید.
این دو روش عبارت‌اند از:
به نوع احساس و عکس‌العملی که در اثر بدرفتاری کودک، در شما ایجادشده است، توجه ویژه‌ای داشته باشید: زمانی که کودک رفتار بدی از خود نشان داد و شما او را تأدیب نموده اما نتیجه‌ای دریافت نکردید، بهتر است به درون خود رجوع کنید و ببینید در قبال این رفتار بد کودک، شما چه احساسی داشته‌اید! اگر عصبی و خشمگین شدید، هدف کودک جلب‌توجه است؛ اگر احساس تهدید کردید، قدرت‌نمایی می‌تواند هدف کودک باشد؛ اگر ناراحت و دلخور بودید، شاید کودکتان قصد انتقام‌جویی دارد، و درنهایت این‌که اگر به‌عنوان یک پدر/مادر احساس بی‌کفایتی کردید، بی‌گمان فرزندتان قصدی جز ایجاد بی‌کفایتی و عاجز جلوه دادن شما ندارد.
واکنش کودک را، هنگامی‌که به او متذکر می‌شوید تا رفتار بد خود را ترک کند، زیر نظر داشته باشید : اگر علیرغم تذکر شما، کودک همچنان به رفتار خود ادامه دهد، هدفی جز جلب‌توجه ندارد؛ همچنین اگر بی‌اعتنایی کرد و یا آن‌که رفتارش را شدت بخشید، کودک قدرت‌نمایی را هدف بدرفتاری خود قرار داده است؛ اما اگر رفتار کودک منجر به جریحه‌دار شدن احساستان شد، ناراحت و آزرده‌تان کرد، به‌احتمال‌زیاد، انتقام گرفتن هدف اوست؛ و سرانجام آن‌که اگر به هنگام تذکر دادن، کودک ابراز عجز و نیاز کرد و کمکی خواستار شد و شما تسلیم و مجبور به کمک شدن شدید، بدانید این رفتار کودک می‌تواند نشانی از احساس بی‌کفایتی باشد.
حال، پس از شناخت علت بدرفتاری‌ها و چگونگی دریافت اهداف کودکان از بدرفتاری‌هایشان، نوبت آن رسیده است که با رفتارهای نامطلوب فرزندتان برخورد کنید. در ادامه یادداشت سعی شده است برای هر هدف بدرفتاری کودک راهکارهایی پیشنهاد شود. بدین طریق شما می‌توانید به فرزندتان یاد دهید که از روش‌های سالم‌تر و مفیدتری برای برآوردن نیازهای خود استفاده کنند.
چگونه با جلب‌توجه کودک مقابله کنید
همه ما نیازمند توجه هستیم اما برخی از کودکان خواستار مطلق توجه همیشگی و انحصاری هستند. دریافت احساس خوب از جلب‌توجه، باعث می‌شود کودک از این کشف خویش نهایت استفاده را ببرد و خواهان بیش و بیشترش باشد. این مطالبه بیش‌ازحد، از اشتباهات غیرقابل‌قبول و غیرممکن کودک است و برای والدین و کودک لطمات بسیاری دارد. بنابراین بر والدین واجب است که به فرزندانشان یاد دهند که جلب‌توجه، نیازی به‌حق است اما باید به‌درستی برآورده شود. بدین منظور :
*از میزان توجهات منفی خود بکاهید : برای موفقیت، بهتر است توجه داده‌شده به رفتار کودک را کاهش دهید. شما هرگز مجبور نیستید به همه رفتارهای کودک ،هرچند کوچک و جزئی، توجه کنید. بدانید کودکان بیشتر متمایل‌اند رفتارهایی را انجام دهند که با پرداختن به آن‌ها توجه والدینشان را جلب خود کنند، پس برای مقابله با این خواسته کودک، کمتر به این‌گونه رفتارها توجه کنید و از هنری به نام “نادیده گرفتن سنجیده” نهایت استفاده را ببرید.
*به رفتارهایی که متمایلید افزایش یابد، توجه خاص داشته باشید: با موردتوجه قرار دادن رفتارهای مثبت کودک و با نادیده گرفتن رفتارهای منفی، کودکتان به‌زودی درمی‌یابد که برای جلب‌توجه شما باید به چه رفتارهایی گرایش پیدا کند و از چه رفتارهایی اجتناب نماید. توصیه می‌شود به این اصل مهم روان‌شناسی نگاه ویژه‌ای داشته باشید.
*کمتر حرف بزنید اما بیشتر اهل عمل باشید: اگر زمان زیادی را صرف حرف زدن و یا توضیح دادن کنید، کودک شمارا جدی نمی‌گیرد. بنابراین توصیه می‌شود خواسته و یا تقاضای خود را فقط یک‌بار به کودک بگوئید و سپس به آن چیزی که گفته‌اید عمل کنید. مثلاً ، کودک را یک‌بار برای صرف شام صدا کنید، بعد غذا را بکشید، اگر کودک نیاید غذایش سرد می‌شود و شما هرگز غذای او را گرم نکنید . کودک باید بداند که خود او مسئول سرد شدن غذا است و دیگران نبایستی بابت بی‌احتیاطی و بی‌توجهی او دچار زحمت شوند.
*وقتی خواسته‌ای از کودک دارید، آن را و بعد : برای ارضاء حس جلب‌توجه، کارهایی را به کودک محول کنید
شما می‌توانید کارهایی را به کودک توصیه کنید که با انجام آن‌ها، او حس مفید بودن را با جلب‌توجه مثبت دیگران به دست آورد. مثلاً، چیدن سفره، خرید برخی از اقلام خانه، کمک در خانه، و… باعث می‌شود کودک علاوه بر جلب‌توجه مثبت ، به سمت رفتارهای مشارکتی نیز تشویق و ترغیب شود.
*حس تعلق به کودک القاء کنید: بابیان جملاتی چون ” به داشتن گلی مثل تو می‌بالم”، “از داشتن تو راضی هستم”،” به تو افتخار می‌کنم”،… و یا با گفتن عبارات محبت‌آمیزی نظیر “عزیزم”، “امیدم”، “فرزندم”، ” دخترم/پسرم” و… احساس تعلق داشتن را به کودک انتقال دهید.
*محبت بی‌قیدوشرط به کودک داشته باشید: به این منظور بهتر است گاهی اوقات بی‌هیچ دلیل خاصی، فرزندتان را در آغوش بگیرید و او را نوازش کنید. بدین طریق کودک، متوجه محبت بی‌دریغ شما نسبت به خود شده و خواهد فهمید که شما او را در هر شرایطی دوست دارید و برای کسب محبت شما، همیشه لازم نیست کار خوبی انجام دهد.
