این پدیده جدید به گونه ای پیش می رود که بسیاری از ما به درستی نمی دانیم چگونه باید فرزندان خود را در آن مدیریت کنیم و البته برای خود ما نیز این فضای آنلاین اجتماعی در برخی موارد ناشناخته به نظر می رسد. به عنوان شخصی که هنوز صاحب فرزند نشده، در برخی مواقع خود را در مقابل معایب گسترده شبکه های اجتماعی می بینم و البته بسیاری از موارد هم پیش می آید که از این دنیای نوظهور اینترنتی مزایای فراوانی را کسب می کنم.
اما اگر قرار باشد فرزند من هم در آینده یک صفحه اختصاصی در سایتی مانند فیس بوک داشته باشد، چگونه می توانم آن را به بهترین شکل مدیریت کنم و خانواده خود را از گزند شبکه های اجتماعی دور نگه دارم؟ آیا شبکه اجتماعی برای اعضای خانواده مضر است و می تواند ارتباط میان والدین و فرزندان را تخریب کند؟ آیا ممنوعیت استفاده از آن برای اعضای خانواده راه حل این مشکل محسوب می شود؟ باید گفت که پاسخ به این سوالات چندان راحت نیست و حتی کارشناسان و جامعه شناسان هم نمی توانند با یک پاسخ واحد در گیری ذهنی کاربران در این زمینه را برطرف کنند.

زندگی در عصر فناوری

افرادی مانند بیل گیتس، استیو جابز و دیگر بزرگان عرصه فناوری اقدامات ارزنده ای در این زمینه انجام دادند و برخی تحولات در زندگی روزمره مردم ایجاد کردند که با گذشت ده ها سال همچنان دیده می شود.
این افراد زمانی به چنین اقداماتی پرداختند که در عصر صنعت زندگی می کردند و برای آنها فناوری با تعریف امروزی در زندگی روزمره مورد استفاده قرار نمی گرفت. کارشناسان در بررسی های جدید به این نتیجه رسیده اند که نوجوانان و جوانان امروزی که در عصر فناوری زندگی می کنند، نسبت به همسن و سالان خود که یک نسل قبل زندگی می کردند مهارت های احساسی کمتری دارند.
این بررسی نشان می دهد که کیفیت مهارت های احساسی میان افراد بالاتر از ۱۰ سال که هم اکنون زندگی می کند نسبت به این گروه سنی در عصر بیل گیتس و استیو جابز در سطح پایین تری قرار دارد. باید توجه داشت که با دسترسی کودکان و نوجوانان به شبکه های اجتماعی و انتشار محتوای غیراخلاقی، تصاویر مستهجن، رعایت نشدن گروه های سنی، سوءاستفاده های جنسی و… موجب شده بسیاری از باورهای تربیتی نادیده گرفته شود و صفحات رسانه ای پایه تخریب بسیاری از روابط خانوادگی را برقرار کنند.
بنیاد Kaiser Family در تازه ترین مطالعه خود به این نتیجه رسیده که نوجوانان ۸ تا ۱۸ سال در هر روز به طور میانگین هفت ساعت از رسانه های اجتماعی و ابزارهای سرگرمی استفاده می کنند که این رقم برای یک هفته ۵۰ ساعت محاسبه می شود. زمانی که این افراد مقابل نمایشگر دیجیتال قرار می گیرند، میزان فعالیت بدنی آنها تقریبا به صفر می رسد، از ملاقات حضوری با همسن و سالان خود غافل می شوند. گفت وگو با اعضای خانواده را کنار می گذارند و بحث و تبادل نظر با افراد خانواده در آنها مشاهده نمی شود.
بسیاری از کودکانی که عضو شبکه های اجتماعی هستند اضافه وزن دارند و مرکز Kaiser در بررسی خود متوجه شده است که مهارت های یادگیری این افراد نسبت همسالان شان با سرعت کمتری رشد می کند. این مرکز می گوید کودکانی که به طور مداوم در شبکه های اجتماعی حضور می یابند، زمانی که در مقابل گروه های دوستانه یا اعضای خانواده قرار می گیرند از نظر روانی غایب هستند و به خوبی نمی توانند ارتباطات حضوری خود را مدیریت کنند.
البته باید توجه داشت که این مساله فقط مربوط به کودکان نمی شود. بسیاری از مواقع پیش آمده که والدین هنگام صرف شام در کنار اعضای خانواده متوجه صدای تلفن همراه خود شده اند و به سرعت قفل نمایشگر را باز کرده اند تا متوجه شوند چه کسی برای آنها پیام فرستاده است. والدینی که نگران حضور فرزندان خود در شبکه های اجتماعی هستند، در بسیاری از موارد زمانی که با دوستان خود دور هم جم می شوند، دایم در حال بررسی گوشی هوشمند هستند و هر چند دقیقه یک بار سراغ آن می روند. این اتفاقات و مثال های مشابه آن نشان می دهد که شبکه اجتماعی روی تک تک اعضای خانواده تاثیر گذاشته و آنها را به خود وابسته کرده است.

تاثیرات خانوادگی

دنیای امروز با تغییرات مستمر پیش می رود و اگر یک لحظه بایستید و نگاهی به اطراف خود بیاندازید، متوجه خواهید شد تمام اتفاقات مرتبط با زندگی روزمره شما نسبت به یک دهه قبل تغییر اساسی کرده است. این روزها در بیشتر خانواده ها اینترنت در قالب یک ابزار روزمره و کاربردی مورد استفاده قرار می گیرد و بدون توجه مردم، توانسته روی روابط خصوصی آنها هم تاثیرگذار باشد. از مهم ترین تاثیرات اینترنت در زندگی روزمره مردم می توان به تغییر در نحوه برقراری ارتباط اشاره کرد. البته این تغییرات تا اندازه زیادی مثبت بوده است و برای مثال باعث شده اعضای یک خانواده که فرزندشان در کشور دیگری زندگی می کند، به راحتی بتوانند با او ارتباط برقرار کنند و حتی تصویر او را در آن واحد ببینند.
اما در بخش دیگر همین روابط اینترنتی و ابزارهای مرتبط مشکلاتی را هم به همراه داشته و برخی تاثیرات منفی ناشی از حضور در همین ابزارهای اجتماعی آنلاین روی خانواده ها باقی مانده است. باید اعتراف کرد که برقراری ارتباط سریع و ایمن با کسی که در نقطه دیگری از کره زمین قرار گرفته است بسیار مفید محسوب می شود و حتی آن را می توان یکی از بزرگ ترین مزایای اینترنت دانست. اما در شرایطی که اعضای خانواده در کنار یکدیگر قرار دارند بخش اعظم زندگی آنها به گشت و گذار اینترنتی اختصاص می یابد تا زمان اندکی برای گفت و گوی حضوری باقی بماند. این مساله می تواند اندکی نگران کننده باشد.
جامعه شناسان بر این باورند که ارتباطات مبتنی بر شبکه های اجتماعی بیشترین تاثیر خود را در روابط خانگی برجا می گذارند. دلیل اصلی تاثیرات مذکور این است که اعضای یک خانواده ترجیح می دهند اتفاقات مهمی را که در طول روز برای آنها صورت می گیرد روی شبکه های رسانه ای و فضاهای اجتماعی به اشتراک بگذارند و اتفاقات شخصی زندگی خود را عمومی کنند. علاوه بر این حتی دیده شده والدین روی صفحات اجتماعی متوجه شدند که فرزندشان باردار است یا نامی را برای نوزادش درنظر گرفته است.
اگرچه این مثال ها در ظاهر چندان هم بد به نظر نمی رسد، اما واقعیت این است که تک تک اتفاقات مذکور می تواند روابط میان اعضای خانواده را تخریب کند و در نهایت سردی میان آنها را موجب شود. اینترنت در بسیاری از مواقع موجب شده تصوری کنیم که ارتباطات بیشتر و گسترده تری با اطرافیان خود داریم.
اما منتقدان به این نتیجه رسیده اند که افزایش کمی ارتباطات که به واسطه اینترنت و شبکه های اجتماعی صورت گرفته، از کیفیت ارتباطات انسانی کاسته است و این مساله خطی چند سال آینده می تواند به یک نگرانی جدی تبدیل شود. فرزندان این روزها ترجیح می دهند صحبت تلفنی کوتاه تری با والدین خود داشته باشند و حتی اگر پدر یا مادرشان در سایتی مانند فیس بوک عضویت نداشته باشند، فرا رسیدن اتفاقات مختلف مانند روز مادر یا تولد پدر، در صفحه اجتماعی خود به آنها تبریک می گویند و به عبارت دیگر اتفاقی مانند تولدی اعضای خانواده را بدون حضور آنها، با دوستان اجتماعی خود به اشتراک می گذارند.

حریم شخصی

فیس بوک فعالیت خود را در قالب سایت اینترنتی عمومی مخصوص دانشجویان و فضاهای دانشگاهی آغاز کرد و طولی نکشید که به یک ابزار اجتماعی برای عموم مردم تبدل شد. دیگر شبکه های اجتماعی نیز هرکدام یک هدف اختصاص برای خود درنظر گرفتند و با این وجود موفق شدند طیف گسترده ای از کاربران جهانی را تحت پوشش خود قرار دهند. این روزها بیش از ۱٫۳ میلیارد نفر از مردم در فیس بوک صفحه اختصاصی دارند و یک سوم ساکن کره خاکی عضو انواع مختلف شبکه های اجتماعی هستند و البته باید توجه داشت که در این جمع بزرگ والدین، کودکان به طور کلی اعضای خانواده ها حضور دارند.
نوجوانان و جوانان بیش از دیگر گروه های سنی از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند و اگرچه در بسیاری از موارد والدین فعالیت آنها را زیر نظر می گیرند، اما فرزندان هم ترجیح می دهند در مورد نوع فعالیت های خود توضیحی به آنها ندهند. این رفتار موجب می شود حریم شخصی در بسیاری از موارد به خطر بیفتد. کودکان بدون آنکه از عواقب فعالیت های اجتماعی خود در اینترنت مطلع باشند، عکس های شخصی شان را با دیگران به اشتراک می گذارند.
درباره تاریخ سفر خود و اعضای خانواده توضیح می دهند، اطلاعاتی را در مورد شغل و میزان درآمد والدین منتشر می کنند و در مجموع مواردی را به صورت عمومی ارایه می دهند که می تواند عاملی برای تهدید حریم شخصی آنها باشد. به هر حال، این روزها مطالعات گسترده در نقاط مختلف جهان آغاز شده است تا معایب شبکه های اجتماعی در روابط خانوادگی مشخص شود. اما نکته مهم برای ما این است که بدانیم چگونه می توانیم از این ابزار اینترنتی به درستی بهره ببریم و بدون آنکه استفاده از آن را برای فرزندان خود به طورکامل ممنوع بدانیم، نحوه به کارگیری صحیح از آن را به فرزندان آموزش دهیم. شبکه های اجتماعی این روزها به یکی از بزرگ ترین عوامل برای زیرپا گذاشتن حریم شخصی تبدیل شده اند و والدین همواره نگران آن هستند که امنیت فرزندشان به واسطه حضور در این فضا دچار مشکل نشود. فرزندان جدا از اینکه در چه گروه سنی قرار دارند، همواره می توانند با این تهدیدها مواجه شوند و خطرات اجتماعی در فضای مجازی آنها را تهدید کند.