برای ما که همه کودکی و نوجوانی مان با استرس نمره و امتحان و خواب نماندن و شرکت در مراسم کذایی صبحگاه مدارس گذشته، سخت است باور کنیم که دانش آموزان باقی کشورهای دنیا شرایطی از زمین تا آسمان متفاوت با ما را در دوران اولیه تحصیل شان تجربه می کنند. کشورهای مختلف ساز و کارها و شیوه های متفاوتی را برای آماده سازی دانش آموزان برای ورود به دنیای واقعی در نظر می گیرند. یکی مثل ژاپن راه و رسم زندگی و کار و احترام به والدین را در مدارس به کودکانش آموزش می دهد و دیگری مانند آمریکا دختربچه ها را برای موفقیت در مسابقات زیبایی آماده می کند.
در گوشه و کنار دنیا سیستم های آموزشی خاص و نوآورانه ای وجود دارد که تجربه متفاوتی را از تحصیل در مدارس برای کودکان و نوجوانان رقم می زند.

فنلاند؛ یادگیری فارغ از استرس امتحان و نمره
سیستم آموزشی فنلاند بارها به عنوان بهترین سیستم آموزشی دنیا انتخاب شده است و دانش آموزان فنلاندی اغلب در زمینه های علمی و فرهنگی سرآمد هستند. این مسئله حاصل اصلاحاتی اساسی است که حدود ۴۰ سال پیش در مدارس این کشور اتفاق افتاد.
در حالی که اکثر کشورهای دنیا محوریت خود را روی ارزیابی دانش آموزان از طریق آزمون های مداوم قرار داده اند، دانش آموزان فنلاندی ۴۰ سال است که از استرس امتحان و نمره رها شده اند. سیستم آموزش و پرورش فنلاند صددرصد دولتی است و در قیاس با آمریکا، ۳۰ درصد کمتر برای هر دانش آموز هزینه می کند اما مدل آموزشی متفاوت و کارآمدی را طراحی کرده که با کمترین هزینه، به بهترین نتیجه می رسد.
آموزش رسمی برای کودکان فنلاندی از هفت سالگی شروع می شود؛ این در حالی است که در اکثر کشورها کودکان تحت عنوان پیش دبستانی یا غیره از پنج سالگی به مدرسه فرستاده می شوند. فنلاندی ها تا به ۱۰ سالگی پا نگذارند، هیچ مشق شب یا امتحانی را تجربه نمی کنند و در شش سال اول، اصلا مورد ارزیابی قرار نمی گیرند. این فقدان رقابت و فشار آکادمیک به کودکان اجازه شکوفایی داده و یاد گرفتن را به آنها آموزش می دهد. دانش آموزان فنلاندی به جای این که نگران قبول شدن در امتحان ها باشند، فرصتی برای بروز استعدادهای شان پیدا می کنند. تنها آزمون اجباری کودکان فنلاندی در سن ۱۶ سالگی و بعد از پایان دبیرستان از آنها گرفته می شود که چیزی شبیه به کنکور خودمان است، البته نه با این ساز و کار استرس زا و آسیب رسان.
فنلاند از نظر سطح علمی دانش آموزان یک دست ترین دانش آموزان دنیا را دارد. کلاس ها به شکلی دسته بندی شده که دانش آموزان با استعدادتر دائما با کم استعدادترها در تعامل باشند و توانایی های خود را به آنها منتقل کنند. مسئله بعدی، کم تعداد بودن کلاس های آموزشی فنلاند است. هر کلاسی حداکثر ۱۶ دانش آموز دارد و همه آنها می توانند به آسانی از امکانات آموزشی مدارس بهره مند شوند. مجموع این عوامل کنار هم باعث شده که ۶۶ درصد از فارغ التحصیلان دبیرستان های فنلاند به دانشگاه بروند که این بالاترین نرخ ورود به دانشگاه در اروپاست.

انگلیس و کانادا؛ چرت صبحگاهی آزاد است!
شاید باور نکنید که در بعضی از مدارس دنیا بچه ها می توانند بدون استرس صبح زود بیدار شدن، تا هر ساعتی که دل شان خواست در رختخواب بمانند. چند وقت پیش یک مدرسه در لندن پیدا شد که به نوجوان ها اجازه می داد دیرتر به مدرسه بیایند. این سیاست گذاری خاص بر مبنای پژوهشی بود که نشان می داد اگر نوجوانان فقط ۲۵ دقیقه دیرتر به مدرسه بیایند، هشیاری و گیرایی و تمرکزشان تا حد قابل توجهی بالاتر می رود و دیگر نیازی نیست خودشان را به زور قهوه و کافئین سرپا نگه دارند.
به همین دلیل آکادمی UCL در لندن ساعت شروع کلاس هایش را به ۱۰ صبح تغییر داد. گردانندگان این آکادمی تاکید داشتند که یکی دو ساعت اضافه تر در رختخواب ماندن، یک عادت لاکچری نیست بلکه یک ضرورت است. البته این اولین باری نبود که یک مدرسه زمان شروع کلاس هایش را به تعویق می انداخت؛ قبل از این هم در سال ۲۰۰۹ یک مدرسه کانادایی به تین ایجرهای خوش خواب اجازه داد ساعت یازده و نیم به مدرسه بیایند.
به گفته مدیر این مدرسه، در نتیجه این سیاست، دانش آموزان وقت شناس تر شدند و حضور مرتب تری سر کلاس های درس داشتند. همچنین این دانش آموزان به شرکت در بحث ها علاقه بیشتری نشان دادند و درس ها هم سریع تر پیش می رفت.
مدرسه دیگری در کانادا هم بعد از اجرای این برنامه شاهد یک تغییر باور نکردنی بود؛ آمار غیبت های دانش آموزان به یک سوم کاهش پیدا کرد. هر چند این مسئله هنوز به یک سبک مرسوم در کانادا یا انگلستان تبدیل نشده اما در تعدادی از مدارس این دو کشور پیاده شده و نتایج مطلوبی هم گرفته است.

چین؛ ریاضی می خوانم، پس هستم!
درس ریاضیات در انگلستان یکی از منفورترین درس ها در همه پایه های تحصیلی است اما دانش آ»وزان چینی درست برعکس انگلیسی ها هستند و اتفاقا به مهارت های شان در علم ریاضیات شهرت پیدا کرده اند. دلیل این تفاوت به توقعات فرهنگی چینی ها بر می گردد که بر نگرش آنها نه فقط نسبت به ریاضیات، بلکه به کل فرآیند آموزش تاثیر گذاشته است. به عنوان مثال، اعمال سیاست تک فرزندی باعث شده که توقع والدین از فرزندان شان بالاتر برود و انتظار داشته باشند فرزندان شان بهترین نتایج را در طول دوران تحصیل شان کسب کنند. ریاضیات هم یکی از مهم ترین موضوعات آموزشی است و دانش آموزان آنقدر روی این حوزه کار می کنند که از پایه در این زمینه توانمند می شوند.
چینی ها برای تدریس ریاضیات متد کاملا متفاوتی دارند. معلم ها مسائل ریاضیات را در قالب مثال ها و کیس ها و سناریوهای جذابی تدریس می کنند. معماهایی را طرح می کنند و کل کلاس به صورت گروهی درگیر حل معماها می شوند. چینی ها فارغ از رشته تحصیلی شان واحدهای مرتبط با ریاضیات را در طول دوران دبیرستان می گذرانند و حدود ۱۵ ساعت در هفته را به یادگیری درس ریاضی در کلاس و خانه اختصاص می دهند. نتیجه این تمرکز، ملتی است که در دنیا به توانایی هایش در علم ریاضیات شهره شده است.

هلند و مدارس استیو جابزی
هلند جایی است که تکنولوژی قرن بیست و یکمی را به معنای واقعی وارد سیستم آموزشی خود کرده است. این مدل آموزشی «آموزش دوران مدرن» نام دارد و به راه اندازی مدارس آی پدی یا مدارس استیو جابزی در هلند منجر شده است. در این مدارس آی پدها و اپلیکیشن ها به کلی جایگزین کتاب ها و تخته سیاه ها می شوند. این مدارس ادعا می کنند در آماده سازی دانش آموزان برای رویارویی با دنیای مدرن، بهترین هستند.
در اکثر مدارس دنیا همراه داشتن تلفن همراه سر کلاس های درس ممنوع است اما در مدارس استیو جابزی یک لحظه هم لازم نیست آی پدتان را از خودتان جدا کنید. از آنجا که هر دانش آموزی آی پد خودش را دارد، انگار از یک معلم خصوصی بهره می گیرد. این مدارس از تقسیم بندی های سنی سنتی هم تبعیت نمی کنند و دانش آموزان را به دو گروه سنی ۴ تا ۷ سال و ۸ تا ۱۲ سال تقسیم کرده اند.
دانش آموزان مدارس استیو جابزی هم در کلاس های واقعی حضور دارند و هم در کلاس های مجازی. در چنین مدارسی معلم ها به جای این که جلوی کلاس بایستند و درس بدهند، نقش مربیانی را بازی می کنند که کودکان را در مسیر یادگیری شان هدایت می کنند. والدین هم می توانند از طریق یک اپ فعالیت فرزندانشان را کنترل کنند که البته این بخش قضیه ممکن است برای بعضی ها خوشایند نباشد. ساعت های درسی در این مدارس شناور است و حتی می تواند در تعطیلات هم ادامه پیدا کند.

ادغام کارمندی و دانش آموزی در استودیو مکاتب (اسکول) انگلیسی
چند سالی است در انگلستان نسل جدیدی از مدارس به نام استودیو اسکول یا مدارس استودیویی به وجود آمده است که کار و تحصیل را با هم در می آمیزد. این مدارس دولتی هستند، اما از ساختارهای سنتی آموزش فاصله گرفته اند و بر خلاقیت و آموزش مهارت های زندگی تمرکز کرده اند. دانش آ»وزان در این مدارس به جای نشستن روی نیمکت های کلاس و گوش دادن به معلم شان، در گروه های کوچک روی پروژه های عملی کار می کنند. فضای این مدارس طوری طراحی شده که حس محیط کار را به دانش آموزان القا کند. اسباب و ادوات کاری در استودیو اسکول ها کنار ابزارهای سنتی مدارس قرار گرفته اند. این سیستم آموزشی جدید طوری طراحی شده که دانش آموزان را برای زندگی واقعی خارج از کلاس های درسی آماده کند.