چرم، تاریخچه و کاربردها

در تاریخ زندگی انسان از دیر باز پیوندی عمیق بین احتیاجات او وحیوانات مختلف وجود داشته است . پوست حیوانات نقش اساسی در رفع بسیاری از این نیازها ایفا کرده و میکند . برای مثال از پوست زبر و سخت کرگدن سپر می ساختند تا در جنگها محافظ جانشان باشند .
اما چرم ؛ چرم طبیعی از فرآورده های پوست حیوانات ، مواد غیر گیاهی و گیاهی طی مجموعه ای از اعمال فیزیکی و شیمیایی بدست می آید .
این چرم طبیعی در برابر بسیاری از باکتریها ” عوامل فیزیکی و شرایط آب و هوایی مختلف ” نسبتا مقاوم است . ویژگی بسیار مهم چرم طبیعی عبور مقداری از جریان هواست .
در صورتی که سایر مواد مصنوعی مانع نفوذ هوا می شوند . از همان دیرباز تا به امروز در موارد بسیاری مورد استفاده قرار می گیرد : از زین اسب گرفته تا انواع لباس ، کیف ، کفش ّکلاه ّ روکش مبل و تزﺌینات داخلی اتومبیل .
چرم طبیعی اصالت خود را از تاریخ گرفته است .
دسته بندي چرم
چرم حلّال به طور عمده به دو دسته تقسيم مي‌شود:
چرم سبك:
معمولا به چرم‌هايي گفته مي‌شود كه از پوست گوسفند، بز و مانند آن بدست می آید.
چرم سنگين:
به طور معمول به چرم‌هايي گفته مي‌شودكه از پوست گاو، گاوميش، شتر و مانندآن استحصال شده است.

البته محصولات ديگري از پوست حيوانات ساخته مي‌شود، مانند: جير، نبوك، اشبالت يا محصولات جديدتري چون دبل فيس، كرك ، ناپلان ، روستيك و تفاوتها و مشخصات چرم و سایر مشتقات پوست.
چرم: براي توليد آن از سطح روي پوست ـ پس از زدودن مو ـ استفاده مي‌شود. بعد از مرحله دايكراست، كه رنگ نفوذي مورد نظر در آن تامين شده است، طي عمليات فينيشينگ ،رنگ توسط پيستوله‌هاي خودكار بر روي آن پاشيده مي‌شود. در حال حاضر حلال اكثر رنگ‌ها و لاك‌هاي مصرفي در توليد چرم، آب است.
جير: از لايه زير پوست حيوان ، به دست مي‌آيد. توليد جير با توجه به نوع سفارش، ممكن است تحت عمليات شيميایی و مكانيكي مختلفي قرار گيرد.
نبوك: از روي پوست به دست مي‌آيد. همان سطحي كه موي حيوان روي آن مي‌رويد.

چگونه می توان چرم طبیعی را تشخیص داد؟
براي تشخيص چرم طبيعي مي‌توان از حواس پنجگانه استفاده كرد:
1. حس بينايي: رويت رنگ چرم، خواص ظاهري چرم، طبيعت ظاهري چرم (رگه‌ها، جاي زخم‌هاي چرم و غيره)
2. حس بويايي: تشخیص بوي طبيعي چرم و يا بد ساخته شدن چرم كه بوي بدي همراه دارد.
3. حس شنوايي: شنيدن صداي خشكي، نرمي و زبري چرم‌ها همراه با تشخيص بقيه خواص.
4. حس لامسه: مهم‌ترين راه تشخيص چرم است، نرمي، لطافت، زير دست چرم، فينيشينگ ماهرانه و غيره.
اما با پيشرفت صنعت چرم مصنوعي، تشخيص سريع چرم طبيعي به آساني امكان پذير نيست، اما چرم طبيعي را مي‌توان با شاخصه‌هايي مثل بوييدن، توجه به تفاوت سايه و روشن رخ چرم در قسمت‌هاي مختلف، نازك و ضخيم شدن پوست، رويت عواملي طبيعي مانند محل لك، آبله، جوش ورگ تشخيص دادو البته نرم و نازك بودن چرم دليل مرغوبيت آن نيست.
با اين همه خريد از توليدكننده‌هاي نامدار و فروشگاه‌هاي معتبر، بهترين تضمين برای طبيعي بودن و اصالت چرم است.
نگهداری، تمیزکاری و مراقبت(تیمار):
برای چرم میتوانید یک محلول پاک کننده خانگی بسازید.
* یک پیمانه آب ولرم (حدوداً250 سی سی)
* یک قاشق مربا خوری شامپوبچه
* 2تا3 قطره سرکه سفید
اسفنج نرم را به کف محلول ساخته شده آغشته نمائید سپس آن را آبگیری کنید.
کف جذب شده را بر روی لباس فشار دهید و سپس دستی ملایم بر روی آن بکشید. سپس با پارچه ای نرم رطوبت ایجاد شده را جذب کنید و سطح محصول را خشک نمائید. در آخر، محصول خود را در مجاورت دمای هوای 25 تا 35 درجه قرار دهید.
توجه: قبل از استفاده از مواد پاک کننده و نگهدارنده چرم در سطوح آشکار چرم، باید ابتدا این مواد در محل هایی از محصول که در معرض دید نیست امتحان شود

روش مراقبت از جیر و نبوک و کالاهای مرتبط
نگهداری و نظافت جیر و نبوک مشکل است. این دو معمولاً نازک تر از چرم بوده و مقاومت کمتری دارند.
جیر و نبوک برای خاک آلودگی و کثیف شدن استعداد زیادی دارند، شما می توانید هر شش ماه یک بار این کالاها را پس از خاک گیری با برس نرم، با استفاده از اسپری های مخصوص جیر و نبوک کاملا محافظت کنید.
1. توجه کنید که از برسهای نرم ومخصوص برای نظافت جیر استفاده کنید. این برس هم گرد گیری می کند و هم ریز گردهاواجسام جا گرفته در لابه لای پرزها را پاک می کند.
2. لکه چربی و روغن را با استفاده از پارچه خشک تمیز کنید. از شوینده هایی نظیر شامپو مخصوص مبل چرمی می توانید استفاده کنید.
3. بعد از خشک شدن، جیر را با برس به حالت اولیه برگردانید.
4. لکه غذا و چربی را با استفاده از پارچه نمدار و پاک کننده مخصوص چرم پاک کنید.
5. در حالی که محل پاک شده را با استفاده از سشوار خشک می کنید با برس چرم نیز آنجا را برس بزنید .
6. بعضی لکه ها با مداد پاک کن پاک می شوند. پاک کن های مخصوص جیر هم وجود دارد.
7. بهتر است از حوله نرم برای گردگیری استفاده کنید.
8. جیر را حتما در محلی دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید.
روش مراقبت از مبل چرمی
مبل چرمی کالای زندگی است اگر خوب از آن مراقبت شود،همیشه زیبا می ماند. برای حفظ آن لطفا به نکات زیر توجه فرمایید:
1. هرگز مبل چرمی را در فاصله کمتر از 20 یا30 سانتی متری رادیاتور (بخاری) قرار ندهید.
2. هرگز مبل چرمی را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید.
3. مبل چرمی را به طور مرتب با استفاده از یک پارچه و یا یک برس نرم خاک گیری کنید و محل هایی مثل نشیمن گاه، دسته مبل و پشتی آن را در صورت نیاز با دستمال نمدار تمیز کنید.
4. حداقل ماهی یکباراز مبل چرمی به وسیله جارو برقی گردگیری کنید.
5. هرگز از تینر و حلال های آلی و مواد شیمیایی سفید کننده و یا پاک کننده کفش برای نظافت مبل چرمی استفاده نکنید. چون باعث اسیب دیدن رنگ و لایه فیکس شده روی آن میشود.
6. قبل از استفاده از هر نوع پاک کننده ای حتما ابتدا آن را در قسمت هایی از مبل که معمولا در معرض دید نیست امتحان کنید تا قسمت هایی که در معرض دید است آسیب نبینند.
چگونگی پاک کردن لکه ها
1. چرک و چربی های ایجاد شده روی مبل را می توان با همان محلول تهیه شده (آب، شامپوبچه، سرکه) بااستفاده از یک پارچه نرم نمدار پاک کرد.
2. برای پاک کردن لکه هایی که با پارچه نمدار تمیز نمی شوند، می توان از یک مداد پاک کن استفاده کرد.
3. برای پاک کردن لکه های چربی ابتدا چربی رابا یک تکه پارچه خشک تمیز کرده و بعد محل آن را پارچه نمدار بکشید. در صورت نیاز می توانید از دستمال آغشته به محلول تمیز کننده ای که ذکر شد هم استفاده کنید.
4. برای پاک کردن لکه های قارچ ویا کپک می توانید از پارچه آغشته شده به همان محلول استفاده کنید.
5. برای پاک کردن لکه های پروتئینی (خون و اوره) فقط از پارچه آغشته به (محلول سرکه، آب و شامپو بچه) استفاده کنید و محل پاک شده را پس از خشک کردن با پارچه نرم، دور از نور آفتاب و حرارت به صورت طبیعی خشک کنید.
چگونگی نحوه نگهداری از چکمه های چرمی
1. تا می توانید چکمه ها را بپوشید تا آنها نرم و نرم بمانند.
2. با پارچه نرم و خشک چکمه ها را گرد گیری کنید.
3. با پارچه نرم و خشک چکمه ها را خشک کنید.
4. با محلول یک به یک روغن زیتون و آب و روغن کرچک و با آب می توانید چکمه را براق کنید.
5. موقع پوشیدن چکمه ها بند آنها را محکم کنید تا هم شکل پای شما را به خود گیرد و هم برای استفاده مجدد نرم تر باقی بماند.

روش مراقبت از لباس چرمی
1. برای آویزان کردن لباس چرمی از رخت آویز حتما از آویزهای پهن استفاده کنید.
2. هرگز لباس چرمی را از میخ چوبی و یا فلزی آویزان نکنید.
3. برای لباس چرمی از کاورهای پارچه ای استفاده کنید.
4. هیچ وقت لباس چرمی را برای مدت زیاد در کاور پلاستیکی و نایلونی قرار ندهید.
5. اگر لباس چرمی خیس و یا مرطوب شد آن را در هوای آزاد خشک کنید. از خشک کردن آن در جلوی هوای داغ ، روی رادیاتور یا بخاری دوری کنید.
6. اگر لباس چرمی بعد از خشک شدن ترد و شکننده شده از مواد محافظت کننده و نگهدارنده چرم استفاده کنید.
7. اگر روی لباس چرمی لکه ایجاد شد برای زدودن آن از پارچه نرم و مرطوب استفاده کنید.

چرم ورنی و نحوه براق کردن آن
1. از پوشک بچه برای نظافت چرم ورنی استفاده کنید. این کالا دارای رطوبت کمی است که برای نظافت چرم ورنی کفایت می کند. بعد از استفاده از پوشک بچه یک بار هم با پارچه نرم آن را نظافت کنید.
2. از روغن معدنی وبا استفاده از پارچه نرم و لطیف می توان برای این کار استفاده کرد.
3. برای پاک کردن لکه از روی چرم ورنی باید از محلول سرکه سفید و آب به نسبت یک به یک استفاده شود.
4. شیوه کار به این صورت است که ابتدا باید محلول تهیه شده فوق با پارچه روی لکه مالیده شود و سپس با پارچه دیگری محلول مالیده شده را خشک کرد .
5. از ژل های مخصوص ورنی یا از موم زنبور عسل برای براق کردن محل لکه استفاده کنید.
6. ژل و یا موم را به محل لکه بمالید و بعد از یک ساعت محل را با پارچه نرم برق بیندازید.
7. به جای ژل و موم می توان از کمی روغن زیتون استفاده کرد.

پاک کردن کپک و قارچ از چرم و یا کالای چرمی
اگر سطح چرم دارای گرد بسیار ریز سفید مایل به سبز شد و یا بوی ماندگی داشت احتمال اینکه کپک زده باشد وجود دارد. در این صورت برای پاک کردن کپک و قارچ از چرم و یا کالای چرمی :
1. محلول شستشویی را به نسبت 250 سی سی آب، یک قاشق مرباخوری شامپو بچه، سه قطره سرکه تهیه کنید و از کف حاصل شده، جهت شستشو استفاده نمایید.
2. پارچه سفید تمیز و عاری از پرز را با محلول شستشو مرطوب کرده و محل آلودگی را با آن تمیز کنید. اگر چه پارچه کثیف شد، سریع آن را عوض کنید.
3. با باد پنکه محل شستشو را خشک کنید( استفاده از باد گرم و با حرارت مستقیم باعث شکنندگی رخ چرم می شود)
4. با مخلوط کردن یک پیمانه سرکه سفید و دو پیمانه روغن برزک ماده محافظ چرم تهیه کنید. با استفاده از پارچه نرم ، تمیز و عاری از پرز ماده محافظ را روی محل نظافت شده بمالید طوری که به خورد چرم برود. اجازه دهید تا یک شب چرم یا کالای چرمی در این حالت بماند.
5. روز بعد با پارچه نرم و عاری از پرز محل مواد زده شده را برق بیاندازید.

نکات تکمیلی
* در صورت کثیف شدن چرم، جهت چربی یا چرک زدایی اسفنج یا پارچه ای نمناک را به کف شامپوی بچه آغشته کرده و به ملایمت روی آن بکشید. سپس سطح چرم را با پارچه تمیز و نرم خشک کنید.
* برای پاک کردن لکه با رنگ از هیچ نوع ماده حلّالی نباید استفاده شود.
* چرم، جیر و نبوک در ماشین لباسشویی قابل شستشو نیست.
* چرم به صورت کامل ضد آب نیست. اگر چرم به شکل صد در صد ضد آب ساخته شود قسمتی از خواص طبیعی آن از دست می رود. بنابراین اکثر چرم ها بر اثر برف و باران شدید بلند مدت ممکن است آسیب ببینند یا تغییر کنند.
* در صورت خیس آب شدن لباس چرمی بلافاصله آن را به چوب لباسی مناسب آویزان کنید و بگذارید که در دمای معمولی اتاق به دور از نور آفتاب و حرارت، خشک شود. در صورت خشکی جنس چرم بعد از خشک شدن آب، لباس را داخل یک کیسه نایلونی که سوراخ کوچکی دارد قرار داده و حدود یک ربع نایلون حاوی لباس را بغلتانید و ماساژ دهید. خشکی چرم با این عمل تا حد زیادی از بین خواهد رفت و بعد از چند بار استفاده (پوشیدن) به حالت نخست باز خواهد گشت.
* با کشیدن برسی که خیلی نرم نباشد می توان شکل طبیعی جیر و نبوک را به آن ها برگرداند.
* انواع عطر و اسپری را مستقیماً روی چرم جیر و نبوک نپاشید.
* از برخورد چرم با اشیای تیز و برنده جلوگیری کنید.
* برای پیشگیری از چین و چروک شدن چرم از قرار دادن اشیای سنگمین داخل آن خودداری کنید.
* هنگامی که از لباس چرمی استفاده نمی کنید آن را بر روی چوب لباسی مناسب آویزان کرده
و کاور بکشید سپس آن را در محلی دور از رطوبت و گرما بگذارید. هیچ گاه چرم را به صورت خیس یا مرطوب در کاور و کمد قرار ندهید.
* هنگام خرید سعی کنید لباسی انتخاب کنید که اندازه تن (سایز) شما باشد کوچک یا بزرگ بودن اندازه لباس در بلند مدت باعث از شکل افتادن آن خواهد شد.
* به علت رعایت مسائل بهداشتی حلّال رنگ های استفاده شده در حین ساخت چرم آب است، برای همین رنگ لباس های چرمی در برابر عرق شدید و سایش زیاد بدن مقاوم نیست.